Τρίτη 26 Οκτωβρίου 2010

Οι θέσεις μας για τις προστατευόμενες περιοχές

Ο υποψήφιος Περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας με το συνδυασμό της "ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗΣ" κ. Νίκος Τσούκαλης απαντώντας σε επιστολή του Προέδρου του Φορέα Διαχείσης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου απέστειλε το παρακάτω μήνυμα.


ΠΡΟΣ

Τον Πρόεδρο του Δ.Σ του Φορέα Διαχείρισης

Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου

Αγαπητέ πρόεδρε

Σας ευχαριστώ για την επιστολή σας και για τη δυνατότητα που μου δίνετε ως υποψήφιος Περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας να παρουσιάσω τις θέσεις του συνδυασμού της «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» σχετικά με τα θέματα της διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών και ειδικότερα του Φ.Δ της Λ/Θ Μεσολογγίου.

Η μακρόχρονη ενασχόληση μου με τα περιβαλλοντικά θέματα είτε ως μέλος της Οικολογικής Κίνησης Πάτρας είτε ως Νομαρχιακός σύμβουλος Ν.Α Αχαΐας, είτε τα τελευταία 3 χρόνια, ως βουλευτής Αχαΐας, μου έδωσε τη δυνατότητα να γνωρίζω από πρώτο χέρι όχι μόνο τα προβλήματα αλλά και τις αγωνίες, των ανθρώπων που διαχειρίζονται παρόμοια θέματα.

Όπως μπορείτε να δείτε στα επισυναπτόμενα έγγραφα, τα θέματα της βιώσιμης διαχείρισης των Προστατευόμενων περιοχών της Αιτ/νίας αλλά και γενικότερα της Δυτικής Ελλάδας, έχουν απόλυτη προτεραιότητα στις προσπάθειες μας για ένα καλύτερο αύριο.

Θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω πως θα βρίσκομαι στο πλευρό σας από όποια θέση και αν κατέχω μετά τις εκλογές.


Φιλικά


Νίκος Τσούκαλης


Οι θέσεις μας για τις προστατευόμενες περιοχές

Η Ελλάδα, υπολογίζεται, ότι διαθέτει 371 περιοχές που προστατεύονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία του δικτύου “Natura”. Για την κήρυξη των περιοχών ως προστατευόμενων σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία (ν. 1650/86), προαπαιτείται η εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ). Τρεις στις τέσσερις περιοχές “Natura” της χώρας μας δεν έχουν συγκεκριμένα όρια και θεσμοθετημένες χρήσεις γης, ούτε και επιστημονικό φορέα που να μεριμνά για την προστασία τους. Συγκεκριμένα, από τις 371 περιοχές μόνο οι 84 έχουν ή βρίσκεται στο στάδιο εκπόνησης η απαιτουμένη ΕΠΜ. Το 2003 ιδρύθηκαν 25 Περιοχές Προστασίας (ΠΠ) με Φορέα Διαχείρισης (ΦΔ), πού προστέθηκαν στις δύο περιοχές πού είχαν ήδη κηρυχθεί ως προστατευόμενες. Το νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει έκδοση Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων (ΚΥΑ) για τη συγκρότηση των ΦΔ και της σύνθεση των Διοικητικών Συμβουλίων τους (ΔΣ). Ακόμα όμως και αυτοί οι λίγοι φορείς είναι υποστελεχωμένοι και υποχρηματοδοτούμενοι.


Τον Οκτώβρη του 2008 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να απευθύνει στην Ελλάδα πρώτη γραπτή προειδοποίηση επειδή παρέλειψε να εφαρμόσει την κοινοτική νομοθεσία για τη βιοποικιλότητα και συγκεκριμένα να ορίσει επαρκή αριθμό προστατευόμενων περιοχών για τα άγρια πτηνά. Η Ελλάδα έχει ήδη καταδικασθεί για το θέμα αυτό στις 25 Οκτωβρίου 2007 από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Παρά τις διαβεβαιώσεις που κατά διαστήματα λαμβάνουμε από την κυβέρνηση και συγκεκριμένα από το αρμόδιο υπουργείο ότι η πολιτική βούληση για τη διασφάλιση των προστατευόμενων περιοχών της Ελλάδας υπάρχει, μία απλή συλλογή στοιχείων μας πιστοποιεί ότι η πραγματικότητα για τις προστατευόμενες περιοχές, δηλαδή τους πυρήνες βιοποικιλότητας της Ελλάδας, είναι ζοφερή.


Τα προβλήματα


Ούτε ένας νέος φορέας διαχείρισης προστατευόμενης περιοχής δεν έχει ιδρυθεί τα τελευταία χρόνια, ο αριθμός τους παραμένει στους 27 (ίδιος με τον Ιούνιο του 2003, όταν εξαγγέλθηκαν 25 φορείς υπό την απειλή απώλειας πόρων στο κλείσιμο του Β' ΚΠΣ), Οι περισσότεροι φορείς διαχείρισης είτε δε λειτουργούν, είτε υπολειτουργούν λόγω έλλειψης στελεχών και χρημάτων, ενώ ακόμα και οι χρηματοδοτήσεις που έχουν εγκριθεί δε μπορούν να απορροφηθούν λόγω έλλειψης κανονιστικού πλαισίου και διαχειριστικών σχεδίων.


Επιτακτική αναγκαιότητα για ενεργοποίηση όλων των σχετικών θεσμών, μεταξύ των οποίων οι φορείς διαχείρισης και η Επιτροπή Φύση, η οποία έχει συντονιστικό ρόλο, και για σύσταση ειδικού ταμείου για τις προστατευόμενες περιοχές από εθνικούς πόρους. Αυτό όμως που πάνω από όλα χρειάζεται είναι η έμπρακτη έκφραση πολιτικής βούλησης, γιατί βασικός θεματοφύλακας του συστήματος των προστατευόμενων περιοχών οφείλει να είναι η πολιτεία, η οποία πρέπει να ενσωματώσει το περιβάλλον στη χάραξη της αναπτυξιακής πολιτικής της χώρας.


α. Επιδείνωση της κατάστασης προστασίας των περιοχών Natura 2000 στην Ελλάδα

Η έλλειψη μέτρων για τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) και τους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) έχει υποβαθμίσει την αξία των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα και έχει προκαλέσει επιδείνωση της περιβαλλοντικής τους κατάσταση. Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (ν. 2742/99), οι ΦΔ έχουν την ευθύνη για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών τους. Εντούτοις, στερούνται τους οικονομικούς πόρους και την πολιτική υποστήριξη για να καταστούν λειτουργικοί. Οι 27 ΦΔ καλύπτουν μόνο το 20% των ΤΚΣ και των ΖΕΠ. Απ’ όσο γνωρίζουμε, δεν υπάρχει προς το παρόν κανένα σχέδιο για τη διαχείριση του υπόλοιπου 80%.


β. Η έλλειψη γενικού σχεδιασμού και προγραμματισμού


H Ελλάδα στερείται μιας εθνικής στρατηγικής για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, που θα επέτρεπε την καλύτερη οργάνωση ενός εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών. Βάσει του ν.2742/99 καθιερώθηκε το 2003 μια εθνική επιτροπή προστατευόμενων περιοχών, αποκαλούμενη Επιτροπή ΦΥΣΗ, η οποία είναι αρμόδια για το συντονισμό, την επόπτευση και την αξιολόγηση των διαδικασιών του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών. Παρά την ουσιαστική δέσμευση πολλών μελών της, η Επιτροπή ΦΥΣΗ είναι βασικά ανίκανη να εκπληρώσει την αποστολή της δεδομένου ότι δεν είχε την απαραίτητη χρηματοδότηση, το κατάλληλο προσωπικό ή τη διοικητική υποστήριξη που θα της επέτρεπαν να λειτουργήσει αποτελεσματικά.

Ακόμη και μέσα στο περιορισμένο δείγμα των προστατευόμενων περιοχών με ΦΔ, ελάχιστες περιοχές υπάγονται σε αυτό το καθεστώς με Προεδρικό Διάταγμα ή Κοινή Υπουργική Απόφαση. Θέση μας είναι η έκδοση ΠΔ και όχι ΚΥΑ για να αποφύγουμε προβλήματα με το ΣτΕ. Η πλειοψηφία των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών (που χρηματοδοτούνται κατά ένα μεγάλο μέρος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) παραμένει στα αρχεία των αρμόδιων αρχών χωρίς να έχει ενσωματωθεί ακόμα στην ελληνική νομοθεσία.


γ. Ανεπαρκής χρηματοδότηση

Η ελληνική κυβέρνηση είναι απρόθυμη να διαθέσει ικανοποιητικά κονδύλια για τις ανάγκες προστασίας της φύσης των προστατευόμενων περιοχών, και κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους ήταν απρόθυμη, εάν όχι αρνητική, να εκπληρώσει τις περιορισμένες υποχρεώσεις χρηματοδότησης που είχε αναλάβει στο παρελθόν. Ενώ το 3ο Kοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ) είναι μια από τις βασικές πηγές χρηματοδότησης για το περιβάλλον, στην Ελλάδα, μόνο ένα απογοητευτικό 1.8% του συνολικού προϋπολογισμού του ΚΠΣ έχει διατεθεί για σχετικές δράσεις.

Ο καλύτερος τρόπος να περιγραφούν οι ανεπάρκειες είναι να συγκριθούν με τις εθνικές εκτιμήσεις για τις ανάγκες χρηματοδότησης των περιοχών Natura 2000. Οι ετήσιες ανάγκες χρηματοδότησης για τη διαχείριση του δικτύου Natura 2000 στην Ελλάδα ήταν της τάξεως των 200.000.000€. Το ΕΠΠΕΡ με προϋπολογισμό 51,37 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2003-2006 πήρε παράταση μέχρι το 2009 με πρόσχημα τις περσινές πυρκαγιές, το μέτρο 8.1, η απορρόφηση των κονδυλίων για την ενίσχυση των φορέων, βρίσκεται μόλις στο 58%. Επιπλέον το υπουργείο έχει αρνηθεί επανειλημμένα τις ευθύνες του, και έχει κατηγορήσει ακόμη και τους ΦΔ για την ύπαρξη των προβλημάτων αυτών.


Προβλήματα συνοπτικά:


- Ελλείψει αποτελεσματικών μέτρων προστασίας της φύσης στις περιοχές Natura 2000, είμαστε ήδη μάρτυρες σημαντικής υποβάθμισης της κατάστασης διατήρησης συγκεκριμένων περιοχών.

- Σε εθνικό επίπεδο, ο προγραμματισμός για τις προστατευόμενες περιοχές είναι εξαιρετικά προβληματικός, καθώς η Εθνική Επιτροπή για τις προστατευόμενες περιοχές (Επιτροπή ΦΥΣΗ) είναι ανενεργή και δεν υπάρχει ή διαφαίνεται καμία σαφής στρατηγική για το εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών.

- Οι ΦΔ που ιδρύθηκαν το 2003, έχουν σταματήσει να λειτουργούν ελλείψει πολιτικής βούλησης και οικονομικής ενίσχυσης.

- Ακόμα κι αν οι ΦΔ επρόκειτο να λειτουργήσουν αποτελεσματικά στο μέλλον, θα κάλυπταν μόνο το 20% του προτεινόμενων ΖΕΠ και ΤΚΣ

- Ενώ η Ελλάδα έχει προτείνει το 20,99% του ελληνικού εδάφους να συμπεριληφθεί στο δίκτυο Natura 2000, αυτήν τη στιγμή, μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτό βρίσκεται στην πραγματικότητα κάτω από ένα ικανοποιητικό νομικό πλαίσιο με ζωνοποίηση και χωροθέτηση χρήσεων γης.

- Η χρηματοδότηση για τις προστατευόμενες περιοχές είναι εξαιρετικά περιορισμένη – στους λίγους πόρους που υπάρχουν, γίνεται κακοδιαχείριση με πολύ φτωχά αποτελέσματα.

- Υπάρχει μια σαφής έλλειψη πολιτικής βούλησης και ενδιαφέροντος για αυτό το ζήτημα, παρά τις επαναλαμβανόμενες προσπάθειες από την πλευρά των ΦΔ, ΜΚΟ και των πολιτών για να ευαισθητοποιηθεί η αρμόδια πολιτική ηγεσία.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ


Θεσμικό πλαίσιο των Προστατευόμενων Περιοχών και εφαρμογή του

Το βασικό θεσμικό πλαίσιο είναι επαρκές. Τα προβλήματα εντοπίζονται κυρίως στην ερμηνεία και εφαρμογή της νομοθεσίας. Χρειάζεται:

- Έκδοση ΠΡΟΕΔΡΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΩΝ στη θέση των Κοινών Υπουργικών Αποφάσεων για τις ΠΠ

- Άμεση κατοχύρωση των Προστατευόμενων Περιοχών με προτεραιότητα στην οριοθέτηση και τον ορισμό ζωνών προστασίας σε αυτές όπου υπάρχει ΦΔ.

- Εκπόνηση ρεαλιστικής Εθνικής Στρατηγικής για τις Προστατευόμενες Περιοχές με ορίζοντα 5ετίας.

- Επαναδραστηριοποίηση και υποστήριξη των Φορέων Διαχείρισης (ΔΣ, στελέχωση, διαχειριστικά και επιχειρησιακά σχέδια).

Χρηματοδότηση των Προστατευόμενων Περιοχών

Η Πολιτεία πρέπει να υποστηρίξει τη φιλοσοφία για αναγκαιότητα ύπαρξης ενός «συστήματος» προστατευόμενων περιοχών και να κινητοποιήσει ανάλογα και τις σχετικές χρηματοδοτήσεις. Είναι απαραίτητη η:

- Δημιουργία Ταμείου Προστατευόμενων Περιοχών από εθνικούς πόρους

- Εναρμόνιση στόχων και προτεραιοτήτων του συνόλου των κοινοτικών χρηματοδοτικών μέσων (πχ ΕΠΠΕΡ)

- Διασφάλιση της χρηματοδότησης των αναγκών των ΠΠ από την Πολιτεία (κατά περίπου 70%) για τα επόμενα 5-8 χρόνια.

- Συνεπής στήριξη των ΠΠ με βάση τις διαχειριστικές τους ανάγκες και προτεραιότητες, και αποσύνδεσή της από την όποια επιτυχία αναζήτησης ιδιωτικών πόρων.

Ενσωμάτωση του φυσικού περιβάλλοντος στις άλλες τομεακές πολιτικές

Οι έννοιες ανάπτυξη, αειφορία, και διαχείριση του χώρου και του περιβάλλοντος είναι αλληλένδετες. Επιπλέον η ενσωμάτωση της προστασίας της φύσης στις τομεακές πολιτικές οδηγεί σε μια διαφορετική φιλοσοφία ανάπτυξης στις ΠΠ. Ανάγκη για:

- Εξασφάλιση ενός οριζόντιου συντονιστικού μηχανισμού με ενίσχυση ή ακόμη και συνένωση υφιστάμενων δομών και επιτροπών.

- Αειφορικός Χωροταξικός σχεδιασμός σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

- Προτεραιότητα στις ειδικές ανάγκες διατήρησης του προστατευταίου αντικειμένου σε κάθε ΠΠ.

- Αναγνώριση και στήριξη των ΦΔ ως τοπικών διαπραγματευτών για την επίλυση διαφορών στη χρήση του χώρου.